دندان عقلِ بی عقل

دندان عقل، سومین و آخرین سری از دندان‌های آسیای بزرگ است که در اواخر سنین نوجوانی و یا اوایل ۲۰ سالگی در دهان رشد می‌کند. اما اغلب اوقات، آنها سریع خراب می‌شوند و باید کشیده شوند. این دندان‌ها گاه به طور غیرمعمولی در دهان می‌رویند و مشکل‌ ساز می‌شوند؛ مثلاً به صورت افقی و یا زاویه‌ دار به سمت دومین دندان آسیای بزرگ رشد می‌کنند. خارج شدن این دندان، از ردیف سایر دندان‌ها، به دندان مجاور، استخوان فک و یا اعصاب آسیب می‌زند. دندان عقلی که این‌گونه رشد می‌کند، بیشتر در معرض پوسیدگی و خرابی قرار می‌گیرد. حتی گاهی دندان عقل داخل لثه رشد می‌کند و اصلاً از بیرون قابل مشاهده نیست که به این دندان، دندان نهفته می‌گویند و رشد آن راه عبور باکتری‌ها را به لثه باز می‌کند باکتری‌ها موجب عفونت دندان و لثه شده، درد، تورم و سفتی فک را نیز به دنبال خواهند داشت.ِ

آناتومی دندان
دندان ، سخت‌ ترین ماده در بدن انسان است که علاوه بر جویدن غذا، نقش مهمی در صحبت کردن دارد. بخش‌های مختلف دندان عبارتند از:
مینا: بخش سفید بیرونی دندان و سخت‌ترین قسمت دندان می‌باشد که بخش عمده آن از فسفات کلسیم ساخته شده است.
عاج: لایه زیرین مینا را عاج می‌نامند. عاج از سلول‌های زنده‌ای تشکیل شده است که مواد معدنی سخت ترشح می‌کنند.
مغز دندان: ساختار داخلی و نرم دندان است که تمامی رگ‌های خونی و اعصاب در این قسمت قرار دارند.

بهبودی بعد از کشیدن دندان
مدت زمان بهبودی بعد از کشیدن دندان عقل، به سختی و چگونگی کشیدن دندان بستگی دارد؛ اما به طور کلی در ۲۴ ساعت اول احتمال اتفاقات زیر وجود دارد و باید انتظار این شرایط را داشت:

خونریزی: ممکن است تا چند ساعت پس از کشیدن دندان، خونریزی ادامه داشته باشد. برای کنترل آن، دندانپزشک، یک گاز پانسمان را روی جای خالی دندان قرار می‌دهد و از بیمار می‌خواهد آن را گاز بگیرد. بعد از ۴۵ دقیقه فشار روی جای دندان کشیده شده، به‌تدریج خونریزی قطع می‌شود. اگر پس از این مدت، هنوز خونریزی شدید ادامه داشت، باید حتماً به دندانپزشک یا جراح فک و دهان مراجعه نمود. تا ۲۴ ساعت بعد از کشیدن دندان، از خوردن مایعات داغ، مثل قهوه یا سوپ و از مکیدن نوشابه با نی و یا سیگار کشیدن باید خودداری کرد.

تورم: معمولاً در قسمتی که دندان کشیده شده است، تورم ایجاد می‌شود؛ اما برای کاهش آن، چند تکه یخ را در کیسه یا پارچه‌ای گذاشته و آن را به مدت ۱۰ دقیقه روی صورت خود نگه دارید و بعد از ۲۰ دقیقه مجدداً این کار را تکرار کنید. در صورت لزوم این کار را به دفعات مختلف در ۲۴ ساعت اول انجام دهید.  از داروهای ضد درد و مسکن مثل استامینوفن و ایبوپروفن، برای کاهش درد می‌توان استفاده کرد. البته ممکن است پزشک مسکن‌های قوی‌تر تجویز کند.

آنتی‌بیوتیک، معمولاً قبل از کشیدن دندان برای بیمار تجویز می‌شود تا هرگونه عفونت احتمالی اطراف دندان عقل از بین برود. مصرف آنتی‌بیوتیک تا بعد از کشیدن دندان و بهبودی کامل باید ادامه پیدا کند.  تا چند روز بعد از کشیدن دندان، فقط غذاهای نرم بخورید و از مصرف الکل و موادمخدر، جداً بپرهیزید.

تا ۲۴ ساعت اول از مسواک زدن دندان مجاور دندان کشیده شده، خودداری کنید و از روز دوم به بعد می‌توانید مثل سایر روزها، به راحتی مسواک بزنید.  پس از ۲۴ ساعت اول: بعد از ۲۴ ساعت اول که از بیرون دندان یخ گذاشتید، روز دوم، در صورت تورم، روی آن قسمت یک حوله گرم و مرطوب قرار دهید و بعد از ۲۰ دقیقه حوله را بردارید و در صورت نیاز هر ۲۰ دقیقه یک بار این کار را تکرار کنید.

دنـدان عقل

چگونه می‌توان متوجه شد که دندان عقل در دهان رشد کرده است؟
اگر دندان عقل درون لثه رشد کرده و نهفته باشد، فقط با مراجعه به پزشک و عکس از دهان می‌توان متوجه چگونگی رشد دندان عقل شد. حتی ممکن است دندانپزشک برای بررسی‌های بیشتر، شما را به جراح فک و دهان ارجاع دهد و او قبل از اینکه دندان عقل مشکلی به وجود آورد، آن را از دهان خارج کند؛ زیرا خارج کردن و کشیدن آن، زمانی که تازه شروع به رشد کرده، بسیار آسان‌تر و بدون درد‌تر از زمانی است که به طور کامل درون لثه رشد کرده باشد. کشیدن دندان عقل در سنین جوانی و زمانی که هنوز ریشه دندان عقل به طور کامل سفت نشده و استخوان تراکم کمتری دارد، بسیار راحت‌ تر است و بعد از کشیدن نیز، زود تر بهبود می‌یابد.
چگونه دندان عقل کشیده می‌شود؟
سهولت کشیدن دندان به چگونگی رشد و موقعیت رشد دندان بستگی دارد. دندانی را که مانند سایر دندان‌ها بیرون از لثه رشد کرده است، به سادگی می‌توان از دهان خارج کرد؛ ولی وقتی قسمتی از دندان یا همه آن زیر استخوان فک رشد کرده باشد، کشیدنش سخت‌ تر می‌شود. در این شرایط برای خارج کردن آن، به جراحی نیاز  است قسمتی از لثه باید برش داده شود تا جراح بتواند دندان را بیرون بیاورد. معمولاً هم دندان به صورت قطعات کوچک و ریز از دهان خارج می‌شود و پزشک نمی‌تواند آن را به صورت کامل و سالم از زیر لثه بیرون آورد.
هنگام کشیدن دندان عقل چه اتفاقی می‌افتد؟
قبل از اینکه دندان عقل کشیده شود، دندانپزشک در یک بی‌حسی موضعی با تزریق یک ماده بی‌حس‌کننده، دندان و بافت اطراف آن را بی‌حس می‌کند (درست مثل زمانی که می‌خواهید دندان پر کنید). علاوه بر بی‌حسی، ممکن است دندانپزشک تشخیص دهد که برای کنترل اضطراب باید به فرد آرامبخش هم تزریق شود؛ مثل اکسید نیتروژن (که به گازخنده معروف است) و مسکن‌های دهان (مثل والیوم) و یا آرامبخش‌های داخل وریدی که تزریق می‌شوند. اگر پزشک از اکسید نیتروژن استفاده کند. فرد کاملاً هوشیار است و بعد از کشیدن دندان، می‌تواند خودش تا منزل رانندگی کند؛ در غیر اینصورت اگر از هر ماده دیگری استفاده شود، بیمار حتماً باید یک همراه داشته باشد.

غذاهایی که دندان‌ها را خراب می‌کنند
چای: اگرچه چای یکی از نوشیدنی‌های سالم و طبیعی است، اما اگر می‌خواهید دندان‌های سالم و سفیدی داشته باشید، از نوشیدن زیاد آن خودداری کنید. دندانپزشکان معتقدند که تأثیر چای، به خصوص چای سیاه، بدتر از قهوه است و پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که چای و قهوه باعث سائیدگی مینای دندان و تغییر رنگ دندان می‌شوند.
سس: سس‌ها باعث بدرنگی و خرابی دندان می‌شوند به خصوص سس‌هایی که غلیظ هستند؛ مثل سس سویا، سس کاری و گوجه‌ فرنگی. بعد از خوردن سس‌های سبک‌ تر مثل سس خامه، اگر سریع مسواک بزنید، تأثیر بد آن از بین خواهد رفت. به هر حال بعد از استفاده از هر نوع سس به منظور کاهش اثرات مخرب آنها، بهتر است فوراً دهان خود را بشوئید و مسواک بزنید.
نوشیدنی‌های ورزشی: غذاهای اسیدی و نوشابه‌ها، رنگ دندان را تغییر می‌دهند. پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند که بسیاری از نوشیدنی‌های انرژی‌زا به مینای دندان آسیب می‌رسانند و موجب ساییده شدن آن می‌شوند. هنگام ورزش، به جای نوشیدن نوشابه‌های انرژی‌ زا، از آب استفاده کنید که بهترین و سالم‌ ترین جایگزین است.

میوه‌های رنگی: رنگدانه‌های طبیعی و غیرطبیعی موجب تغییر رنگ دندان‌ها می‌شوند و به همین دلیل میوه‌های رنگی همچون آلبالو، انار، تمشک، زغال اخته و … می‌توانند رنگ دندان‌ها را تغییر دهند. میوه‌هایی مثل انگور که رنگ کمتری دارند نیز احتمال دارد دندان‌ها را لکه‌ دار کنند. تمام این مواد اسیدی می‌توانند به دندان‌ها آسیب برسانند؛ بنابراین درست بعد از استفاده بهتر است دهان را شسته و دندان‌ها را مسواک کنید.
سودا، کولا و سایر نوشابه‌های گازدار: نوشیدنی‌های گازدار حاوی افزودنی‌های رنگدانه هستند که باعث خرابی و لکه‌دار ‌شدن دندان‌ها می‌شوند. اسید نوشیدنی‌های گازدار آنقدر زیاد است که معمولاً با اسید باطری مقایسه می‌شود!
شیرینی و شکلات: اگر شیرینی و شکلات مورد علاقه شما دارای رنگدانه‌هایی است که رنگ زبان شما را تغییر می‌دهد، برای سلامت دندان شما مضر است. حتی بعضی از آدامس‌ها نیز این خاصیت را دارند. از آنجایی که نمی‌توان مصرف تمامی این مواد را از رژیم غذایی حذف کرد (مثلاً توت‌فرنگی و یا سس گوجه‌فرنگی سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها هستند و خوردن آنها برای بدن لازم و ضروری است)، آنها را در حد نیاز مصرف کنید و از خوردن بیش از حد آنها بپرهیزید و یا از جایگزین‌هایی همچون گل کلم سیب، گریپ فروت و هندوانه استفاده نمایید. چای را سرد بنوشید و برای نوشیدن نوشابه از نی استفاده کنید. و به محض استفاده از این مواد دندان‌های‌تان را مسواک بزنید، زیرا ۳۰دقیقه بعد از مصرف هر نوع ماده اسیدی، دندان‌ها شروع به ساییده شدن و تغییر رنگ می‌کنند. در صورتی که دسترسی به مسواک ندارید، یک آدامس بدون شکر بجوید.

جویدن آدامس و سلامت دهان

سال‌هاست که پدر و مادرها کودکانشان را از جویدن آدامس منع می‌کنند، زیرا همواره در کندن آدامس از لابه‌لای موهای کودکشان با مشکل مواجه می‌شوند و دائم سعی می‌کنند به کودکشان یادآوری کنند که آدامس را قورت ندهد و آن را نبلعد؛ اما امروزه پژوهشگران دریافته‌اند که جویدن آدامس برای دندان‌ها بد نیست، بلکه در بعضی موارد می‌تواند به سلامت دهان و دندان کمک کند. زمانی که آدامس می‌جویم، ترشح بزاق دهان بیشتر می‌شود و این بزاق به حذف بقایای مواد غذایی از روی دندان‌ها و از طرفی، جایگزین شدن مواد معدنی از دست رفته دندان‌ها کمک می‌کند و هر چقدر این جایگزینی سریع‌تر انجام شود، امکان پوسیدگی دندان کمتر می‌شود. عمل جویدن خود موجب پاک کردن جرم‌های دندان می‌شود و از بین رفتن جرم دندان نیز از چند طریق به سلامت دندان کمک می‌کند. اول اینکه مانع از بدرنگی و پوسیدگی دندان می‌شود. دیگر اینکه تعداد باکتری‌های موجوددر دهان را کاهش می‌دهد و در نهایت از ابتلا به بیماری‌ لثه، مانند التهاب لثه پیشگیری می‌کند. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد کسانی که در طول روز آدامس نمی‌جوند، بیشتر تمایل به خوردن میان وعده‌های غذایی دارند. افراد سیگاری با جویدن آدامس می‌توانند این عادت زشت را کم‌کم از خود دور کنند.

سیگار می‌تواند دندان‌ها را لکه‌ دار و لثه و دهان را زخم کرده و حتی موجب سرطان شود. البته به یاد داشته باشید که همه آدامس‌ها برای سلامت دهان مناسب نیستند و آدامس‌هایی که دارای قند زیاد و یا رنگدانه می‌باشند، برای سلامت دندان‌ها مضر هم هستند. از طرفی جویدن آدامس به هیچ‌وجه جایگزین مناسبی برای مسواک زدن و نخ دندان نیست. آدامس جویدن برای افراد مسن بسیار مفید است؛ زیرا بیشتر سالمندان از خشکی دهان رنج می‌برند و برای رفع این مشکل مجبورند از داروهای مختلف و متفاوتی استفاده کنند. خشکی دهان به علت کاهش ترشح بزاق دهان به وجود می‌آید و موجب بوی بد دهان و پوسیدگی دندان خواهد شد؛ اما جویدن آدامس این مشکلات را برطرف می‌کند. علاوه بر آدامس، جویدن سیب نیز موجب افزایش ترشح بزاق شده و دهان را مرطوب نگه می‌دارد. هویج، کرفس، فلفل، سبزیجات تازه، سویا، مواد لبنی و تخم‌مرغ نیز در سلامت دندان نقش مهمی دارند.

دهان شویه
از شستشودهنده‌های مصنوعی استفاده نکنید و به جای آن دهان را با آب نمک گرم بشویید. یک‌ دوم قاشق چایخوری نمک را در یک فنجان آب ولرم حل کرده و دهان خود را با آن شسته و ضدعفونی کنید.

بخیه‌ها دو نوع هستند: نوع اول جذبی که نیاز به مراجعه به پزشک ندارند و بعد از چند روز خود به خود محو می‌شوند و در نوع دوم که باید بعد از یک هفته کشیده شوند. بنابراین بعد از جراحی دندان عقل، حتماً از پزشک خود بپرسید که بخیه شما از کدام نوع است و آیا نیاز به مراجعه دوباره وجود دارد یا خیر؟
معمولاً در یکی دو هفته اول، جای دندان کشیده شده و زخم آن کاملاً بهبود می‌یابد.

تحریریه دنیای سلامت

زیبــا شــو دات کام