مراقبت از بیماران دیابتی

در ایران نزدیک به ۲ میلیون نفر بیماری دیابت دارند و شاید نیمی از آن‌ها از بیماری خود اطلاع ندارند. با پاسخ به سؤالات زیر می‌توانید تشخیص دهید که آیا در معرض ابتلا به دیابت یا مبتلا به بیماری هستید یا نه؟ اگر جواب شما مثبت بود تمام نمره ثبت شده را به خودتان بدهید و اگر جواب منفی بود نمره صفر بدهید.

۱- وزن من معادل یا بالاتر از وزن نوشته شده در جدول است؟ آری ۵ نمره
۲- سن من کمتر از ۶۵ سال است و فعالیت محدود یا عدم فعالیت دارم؟ آری ۵ نمره
۳- سن من بین ۶۴-۴۵ سال است. آری ۵ نمره
۴- سن من ۶۵ سال یا بیشتر از آن است. آری ۹ نمره
۵- زنی هستم که وزن فرزندم هنگام تولد بیش از ۴ کیلوگرم بوده است. آری ۱ نمره
۶- خواهر یا برادرم مبتلا به دیابت هستند. آری ۱ نمره
۷- یکی از والدینم مبتلا به دیابت است. آری ۱ نمره

تذکر: نمودار فوق ۲۰ درصد بالاتر از مقدار وزن ایده‌آل یک شخص با جثه متوسط است.

تهیه و تنظیم از مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران

چنانچه نمره شما بین ۳ تا ۹ باشد معمولاً احتمال کمی برای ابتلا به دیابت در شما وجود دارد.

چنانچه نمره شما از ۹ به بالا باشد شما در معرض خطر جدی جهت ابتلا به دیابت هستید به پزشک خود مراجعه کنید تا اطمینان خاطر داشته باشید.

برای جلوگیری دیابت از آسیب به چشم و پا :
۱- قند خون، فشار خون و کلسترول را کنترل کنید.
۲- به طور منظم ورزش کنید.
۳- به طور منظم به پزشکتــان مراجعه کنید.
۴- یک رژیم سالم داشته باشید.
۵- سیگار و الکل مصرف نکنید.

چه مشکلاتی ممکن است برای چشم شما پدید آید ؟
دیابت کنترل نشده یا بد کنترل شده (یعنی قند خون بالا) باعث آسیب عروق کوچک شبکیه می‌شود. (شبکیه قسمتی از چشم است که به نور حساس است و پیغام‌ها بینائی را به مغز برای تفسیر بینائی می‌فرستد).

وقتی این عروق تخریب شد، مایع از آنها نشست می‌کند و در ماکولای (قسمتی از چشم که دید واضح و تیز را به شما می‌دهد) چشم ایجاد تورم می‌کند. وقتی آسیب شبکیه شدیدتر شد، در آن عروق جدید به‌وجود می‌آید که اینها خیلی شکننده‌اند و راحت‌ می‌شکنند و خونریزی می‌کنند. وقتی این شکنندگی جوش می‌خورد باعث می‌شود که شبکیه از پشت چشم کنده شود. اگر آسیب شبکیه سریع تشخیص داده شود درمان با لیزر مانع از دست رفتن دید می‌شود.

چگونه از چشم‌هایتان مراقبت کنید ؟
مهم‌ترین نکته ویزیت سالیانه چشم پزشک است، چون تغییرات اولیه تا موقعی که خیلی پیشرفته شدند، قابل توجه نیستند و باید با دستگاههای خاص مشاهده شوند.

هرکدام از علائم زیر که مشاهده شدند با دکترتان تماس بگیرید:
۱- تاری دید بیشتر از ۲ روز
۲- از دست رفتن ناگهانی دید در یک یا هر دو چشم
۳- مشاهده لکه‌های سیاه، نورهای جرقه‌ زننده و یا تار عنکبوت که واقعاً وجود ندارند.

در مورد پاهایتان :
به علت تخریب عروق پاهای شما خون کافی دریافت نمی‌کنند و به علت تخریب عصب‌ها حس پای شما هم کم شده است. دیابت ایمنی و مقاومت بدن شما نسبت به عفونت را هم کم می‌کند. پس همه اینها باعث می‌شوند که با کمترین آسیب نظیر تاول، پینه یا ناخنی که به درون گوشت انگشت فرو رود به عفونت‌هائی منجر شوند که باعث قطع پای شما می‌شوند.
چگونه از پای خود مراقبت ‌کنید ؟
هر روز پای خود را از نظر تاول، خراش و زخم بررسی کنید. اگر بررسی کف پای شما مشکل است با یک آینه که روی زمین می‌گذارید آن را مشاهده کنید. هرچیز غیرطبیعی را نظیر درد پا، سردی، ظاهر درخشنده پا، کاهش موی پا و انگشتان و یا ضخیم شدن انگشتان را به پزشکتان گزارش کنید. قبل از ورزش حتماً پای خود را چک کنید.

کمک به فامیل که دیابت دارند ؟
برای شخصی که دیابت دارد، پذیرش آن آسان نیست. این یک بیماری است که از بدن خارج نمی‌شود و هر روز مراقبت نیاز دارد. شخص بادیابت نیازمند تغییرات اساسی در زندگی خود می‌باشد. برای سالم ماندن آنها مجبورند کنترل قند خون خود را یاد بگیرند و اگر این کار را نکنند عواقب وخیمی نظیر کوری،‌ آسیب به عصب‌ها و کلیه‌ها قلب و پاها بوجود می‌آید.

در این قسمت سعی می‌کنیم به شما بگوئیم که اگر همسر یا والدین یا فرزند شما دارای دیابت است چگونه می‌توانید به او کمک کنید.
اول، در مورد دیابت همه چیز را یاد بگیرید. هرچه بیشتر بدانید، بیشتر می‌توانید کمک کنید و فامیل را نیز تشویق کنید که تا می‌توانند در مورد دیابت یاد بگیرند.
دوم، ابراز همدردی کنید. اوایل برای شخص ممکن است داشتن دیابت ترسناک باشد. او ممکن است در مورد تغییراتی که باید ایجاد کند احساس درماندگی کند. به او بگوئید که احساس او را درک می‌کنید ولی اجازه ندهید که این احساسات بهانه‌ای برای عدم مراقبت از دیابت شود.

چگونه می‌توانید به او کمک کنید تا تغییرات سالمی را در خود ایجاد کند؟
اگر با هم غذا می‌خورید، همان غذائی که او می‌خورد را بخورید. از خرید غذاهائی که برای او منع مصرف دارد خودداری کنید. در کل رژیم دیابتی همان رژیم سالمی است که هر شخص باید داشته باشد. غذا باید قند و چربی کمتر و بجای آن میوه‌های تازه، سبزیجات، گندم با سبوس و گوشت بدون چربی داشته باشد. او را تشویق به ورزش کنید و اگر می‌توانید با او به ورزش بروید. قدم زدن، دویدن آرام، دوچرخه‌سواری، شنا و حرکات ائروبیک همگی فعالیت‌های مناسبی هستند که تحرک کافی را برای هر دوی شما ایجاد می‌کنند.

تشخیص مشکلات بالقوه نظیر قند بالا و قند پائین خون را یاد بگیرید. بفهمید که وقتی او خیلی بداخلاق و حساس است ممکن است قندش خیلی بالا یا خیلی پائین باشد و او را تشویق کنید تا قندش را چک کند و آن را اصلاح کند.

قند خون بالا : اغلب اگر در مصرف غذا زیاده‌روی کرده باشد یا انسولین کم زده باشد یا استرس زیادی داشته باشد یا تحرکش نسبت به روزهای قبل کم شده باشد، عفونت داشته باشد و . . .

علائم آن شامل :
۱- افزایش نیاز به ادرار کردن
۲- خواب آلودگی
۳- تهوع
۴- تشنگی یا گرسنگی شدید
۵- تاری دید.

قند خون پائین : علائم آن در قسمت تغذیه توضیح داده شده و مقابله با آن توضیح داده شده است.
صبور باشید و پشتکار داشته باشید: یادگیری زندگی با دیابت زمان می‌برد. شخص دیابتی (عزیز شما) روزهای خوب و روزهای بد خواهد داشت. زمان‌های استرس مشکل‌ترین مواقع هستند. زیرا کنترل قند خون خیلی مشکل می‌شود. شما باید بتوانید او را به حال اول برگردانید و مرتب به او یادآوری کنید که برنامه غذائی سالم و ورزش را فراموش نکند. اگر احساس خشم یا درماندگی دارد، او را تشویق کنید تا نسبت به حل مشکلات یک دید مثبت پیدا کند.

مصرف قابل تغییر(انعطاف پذیر) انسولین یعنی چه؟
قبلاً توضیح دادیم که اگر انسولین در بدن اصلاً تولید نشود (دیابت تیپ I) یا کم تولید شود (تیپ ۲) کلید برای باز کردن درب سلول بر روی قند خون وجود ندارد و در مورد تیپ ۱ همیشه و در مورد تیپ ۲ گاهی مجبوریم انسولین را از خارج وارد بدن نمائیم. وگرنه سلول قادر به دریافت قند و تولید انرژی نیست و از طرف دیگر قند در خون باقی مانده، میزانش بالا می‌رود و عوارض را بوجود می‌آورد.

مصرف انسولین می‌تواند بصورت یک برنامه منظم و از پیش تعیین شده باشد که بر فرض شخص قبل از وعده‌های خاص غذا مقدار معینی انسولین را تزریق می‌نماید.

در مصرف قابل تغییر انسولین این اجازه به شما ‌داده می‌شود تا زمان و مقدار مصرف انسولین را تغییر بدهید. به عنوان مثال اگر غذای شما دارای نشاسته بیشتری باشد، می‌توانید انسولین خود را افزایش دهید و یا اگر می‌خواهید به ورزش بروید میزان انسولین خود را کم می‌کنید.

این نوع مصرف انسولین به شما کمک می‌کند تا کنترل شدیدتری بر روی قند خون خود داشته باشید. این روش منافع زیادی دارد ولی تلاش بیشتری را می طلبد. شما باید به طور مرتب و منظم قند خون خود را چک کنید و مواظب چیزی که می‌خورید باشید و نیز باید یاد بگیرید که بدن شما چطور به انسولین واکنش نشان می‌دهد و چطور میزان آن را تنظیم کنید. انسولین زیاد قند خون شما را کاهش و میزان کم آن باعث افزایش قند خون می‌شود. که هر دو حالت خطرناک است.

دکتر منصور ریسمانچیان

زیبـاشــو دات کام