بیماری‌های شایع خونی کم خونی

کم خونی به حالتی گفته می‌شود که تولید گلوبول‌های قرمز یا هموگولبین در خون کاهش می‌یابد. هموگولبین قسمت اصلی سلول‌های قرمز است و وظیفه آن جابجایی اکسیژن در خون و بدن است. اگر سلول‌های قرمز یا هموگلوبین در خون شما کاهش پیدا کنند یا حالت غیر عادی داشته باشند، سایر سلول‌های بدن به میزان کافی اکسیژن دریافت نمی‌کنند. علائم بیماری کم خونی، مانند خستگی و ضعف، به این دلیل ایجاد می‌شوند که اندام‌های مختلف بدن برای انجام وظایف خود اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنند. کم خونی یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در سراسر جهان است. خانم‌ها و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن بیش از سایرین در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.

نکاتی که در رابطه با این بیماری باید مورد توجه قرار گیرند عبارتند از:
برخی از انواع بیماری کم خونی ارثی هستند و نوزادی که والدینش به این بیماری مبتلا هستند، از هنگام تولد به این بیماری مبتلا خواهد بود.
خانم‌هایی که در سنین باروری قرار دارند بیشتر در معرض کم خونی ناشی از کمبود آهن قرار دارند علت این امر در این سنین خونریزی‌های ماهیانه و نیاز نوزاد برای تغذیه در دوران بارداری است.
افراد مسن نیز به دلیل تغذیه نامناسب یا استفاده از داروهای گوناگون بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.
کم خونی انواع گوناگونی دارد. هر نوع دارای علل و راه‌های درمان متفاوتی است. کم خونی ناشی از فقر آهن شایع‌ترین نوع کم خونی است که می‌توان آن را با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی و مصرف مکمل‌های آهن درمان کرد. حتی برخی انواع کم خونی، مانند انواعی که در دوران بارداری ایجاد می‌شوند، کاملا طبیعی تلقی می‌شوند. اما برخی انواع دیگر کم خونی خطرناک هستند و ممکن است برای فرد مشکلات عدیده ای تا پایان عمر ایجاد کند.

علل

در کل بیش از ۴۰۰ نوع کم خونی وجود دارد که همه این انواع را می‌توان در سه گروه زیر دسته‌بندی کرد: کم خونی ناشی از خونریزی کم خونی ناشی از کاهش تولید سلول‌های قرمز سالم یا تولید سلول‌های معیوب کم خونی ناشی از تخریب سلول‌های قرمز

کم خونی ناشی از خونریزی
سلول‌های قرمز خون ممکن است به دلیل خونریزی، کاهش پیدا کنند. معمولا این خونریزی‌ها به تدریج و در طول زمان صورت می‌گیرند و عموما خیلی دیر تشخیص داده می‌شوند. چنین خونریزی‌هایی عمدتا نتیجه عوامل زیر هستند:
اختلالات گوارشی مانند زخم معده، زخم بواسیر، التهاب معده و سرطان. استفاده از برخی داروهای مولد زخم معده مانند آسپرین و بروفن. قاعدگی و زایمان در خانم‌ها، خصوصا اگر شدت خونریزی زیاد باشد و زایمان‌ها متوالی باشند.
کم خونی ناشی از کاهش تولید سلول‌های قرمز سالم یا تولید سلول‌های معیوب
در این نوع کم خونی، بدن یا سلول‌های قرمز کمی تولید می‌کند، یا سلول‌هایی که تولید می‌کند معیوب هستند. در هر صورت، کم خونی به وجود می‌آید. علت کاهش تولید سلول‌های قرمز سالم یا تولید سلول‌های معیوب می‌تواند کمبود مواد معدنی ضروری یا ویتامین‌های مورد نیاز سلول‌های قرمز باشد. حالاتی که از این نوع کم خونی حاصل می‌شوند عبارتند از: کم خونی ناشی از فقر آهن، کمبود ویتامین، ایجاد مشکل در مغز استخوان و سایر مشکلات مربوط به سلامتی.

کم خونی ناشی از تخریب سلول‌های قرمز
اگر سلول‌های قرمز بیش از حد آسیب پذیر باشند و نتوانند فشار ناشی از گردش خون را تحمل کنند، خیلی زود شکسته شده و از بین می‌روند. این فرایند نیز به نوعی کم خونی منجر می‌شود که به آن کم خونی همولتیک گفته می‌شود. کم خونی همولتیک ممکن است هنگام تولد در بدن نوزاد وجود داشته باشد یا بعدها در طول زمان شکل گیرد. برخی عوامل شناخته شده این نوع کم خونی عبارتند از:
ویژگی‌های ارثی برخی عوامل فشار آورنده مانند عفونت‌ها، داروها، نیش و سم برخی جانوران مانند مار و برخی مواد غذایی سموم منتشر شده از بیماری‌های مربوط به کبد و کلیه‌ها حمله نا به جای سیستم ایمنی بدن پیوند عروق، تومورها، سوختگی شدید، فشار خون بالا، و اختلالات مربوط به انعقاد خون

کم خونی ناشی از فقر آهن
این نوع کم خونی به دلیل کمبود نوعی ماده معدنی به نام آهن در بدن ایجاد می‌شود. مغز استخوان، قسمت مرکزی استخوان، برای تولید هموگولبین به آهن احتیاج دارد. بدون وجود آهن به میزان کافی، بدن نمی‌تواند هموگلوبین لازم برای سلول‌های قرمز را بسازد. نتیجه این امر، کم خونی ناشی از فقر آهن است. این نوع کم خونی دلایل گوناگونی دارد، از جمله: رژیم غذایی نادرست که در آن آهن کافی وجود ندارد. این مورد در میان کودکان، زنان و گیاه‌خواران بیشتر دیده می‌شود.
بارداری، زایمان و شیردهی و نیاز مادر و فرزند به آهن بیش از سایر مواقع قاعدگی اهدای خون به صورت متوالی مشکلات دستگاه گوارش و یا جراحی آن که ممکن است به حذف قسمتی از معده یا روده منجر شود برخی انواع داروها، غذاها و نوشیدنی‌های کافئین دار

کم خونی ناشی از کمبود ویتامین
این نوع کم خونی معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که ویتامین B12 و فولات در خون کمتر از میزان لازم می‌شوند. این دو ویتامین برای تولید سلول‌های قرمز خون ضروری هستند.

مشکلات مربوط به مغز استخوان
اگر مغز استخوان فرد دچار اختلال باشد، احتمال اینکه تولید گلوبول‌های قرمز کاهش پیدا کند افزایش می‌یابد. کم خونی ناشی از اختلال در مغز استخوان به انواع گوناگونی تقسیم می‌شود که عبارتند از:
کم خونی آپلازی: این نوع کم خونی زمانی روی می‌دهد که میزان تولید سلول‌های مغز استخوان کاهش پیدا می‌کند. این نوع کم خونی می‌تواند ارثی باشد. اما در برخی موارد نیز این مشکل در اثر مصرف دارویی خاص، تماس با پرتوهای مضر، شیمی درمانی یا عفونت ایجاد می‌شود.
تالاسمی: تالاسمی مربوط به شرایطی است که گلوبول‌های قرمز نمی‌توانند به درستی رشد کنند. این بیماری، یک بیماری ارثی است که بیشتر در میان مردمان مدیترانه، آفریقا، خاور میانه و آسیای جنوب شرقی دیده می‌شود. تالاسمی ممکن است حاد یا خفیف باشد. تالاسمی نوع حاد برای سلامت افراد خطرناک خواهد بود.

ماهنامه دنیای سلامت

زیبــاشــو دات کام