طب جایگزین و کنترل بیماری ها
در طب جایگزین این پرسشها مطرح میشود: دلایل زمینهای یک بیماری چیست؟ چرا بدن میتواند مکانیسمهای درونی خود را برای دفاع تحریک نماید؟ بدن انسان منابع بسیاری برای درمان و جوانسازی مجدد دارد. طب و درمانهای جایگزین برای دستیابی به این اهداف به بدن کمک میکنند. بدن به مثابه یک کل با همه جوانب زندگی موثر بر سلامت مانند شیوه زندگی، کار، رژیم غذایی، ژنتیک و وضعیت ذهنی و احساسی در نظر گرفته میشود. به همین دلیل، ممکن است یک بیماری به طور یکسان ظاهر شود، ولی علت آن متفاوت باشد، بنابراین هر فرد با توجه به علت بیماری درمان میشود. از طب رایج یا طب ضدگرا بیشتر برای درمان آسیب یا ضربه، موارد اضطراری یا جراحی پیچیده استفاده میشود، ولی طب جایگزین اغلب در کنترل بیماریهای شایع، بیماریهای تحلیل برنده، بیماریهای ذهنی، استرس و سرطان بهتر عمل میکند و تأکید فراوانی بر پیشگیری و تشویق به تغییر رژیم غذایی، ورزش و کاهش استرس دارد. در این سری مقالات سعی میشود درمانهای جایگزین برای بیماریهای مختلف مورد بررسی قرار گیرد.
طب آیورودیک
آیورودا به معنای علم زندگی و احتمالاً از قدیمیترین روشهای درمانی است. فلسفه این طب هم ظریف و هم پیچیده است. برای درمان فرد، اولین قدم، تعیین نوع سیستم متابولیکی یا دوشاهای فرد (dosha) است. سه دوشا وجود دارد: واتا، پیتا وکافا و غلبه یکی از آنها بر دیگری تعیین کننده گروهبندیها میباشد. دوشاها نمای سلامتی یک فرد هستند که حاوی تمایلات ذاتی، نقاط قوت، ضعف و حساسیت به بیماری آن فرد میباشند. پس از تشخیص بیماری، روشهای درمان به احتمال زیاد شامل پاکسازی بدن از سموم (اعم از عوامل محیطی، باکتریها و ویروسهای طبیعی)، تغییرات مناسب در رژیم غذایی، مصرف گیاهان دارویی و مواد معدنی برای بازسازی مجدد بافتهای بدن، کنترل استرس با انجام فعالیتهایی مانند مراقبه (Meditation)، تنفس عمیق و صدا درمانی (Sound therapy) است و هدف متعادل کردن دوشاهای فرد است.
طب آیورودایی در درمان بیماریهای متابولیکی و مرتبط با استرس یا بیماریهای مزمن، کاهش اثرات زیانبار جراحی و درمانهای تضعیف کننده مانند شیمیدرمانی بسیار مؤثر است.
ماساژ درمانی
با این روش بافتهای نرم، پوست، عروق خونی، اعصاب، سیستم لنفاوی و عضلات نیز مانند بسیاری از اندامهای درونی تحت تأثیر قرار میگیرند. با تحریک پایانههای عصبی لایه داخلی پوست، تکانههای عصبی به طناب نخاعی و مغز فرستاده میشود. لمس تکانههای عصبی میتواند از رسیدن تکانههای عصبی درد به مغز جلوگیری کند. اندرفینها نیز آزاد میشوند. این مواد از بین برندههای درد در بدن هستند که میتوانند درد را به حداقل برسانند یا آرام کنند. ماساژ در بسیاری از بیماریها مانند درد، ناراحتی تنفسی، مشکلات گردش خون و هضمی، بیماریهای روانی و بیماریهای مرتبط با استرس مفید است.
طب فیزیکی
ماساژ درمانی، درمان از طریق بافتهای عمقی (داخلی)، حرکت درمانی و تعادل انرژی اشکالی از طب فیزیکی هستند که برای تصحیح ساختار و بهبود عملکرد بدن به کار میروند. تکنیکهای گوناگون، جریان انرژی را در سراسر بدن افزایش داده و از این طریق، مکانیسمهای فیزیولوژیکی طبیعی درمان را تحریک میکنند.
عطرهای گیاهی حاوی ترکیبات پیچیدهای هستند که در گیاهان تولید میشود. ترکیبات روغنی فرار نتیجه متابولیسم گیاهان است. تأثیر دارویی عطرهای گیاهی به سبب محتوای شیمیایی آنها است. در حقیقت این مواد بدون آنکه با مقاومت منفی مواجه شوند، عمل میکنند. ماهیت فیزیکی روغنها، وزن مولکولی پایین و میل ترکیبی آنها با چربی و روغنها به آنها اجازه میدهد به سهولت وارد بافتهای بدن شوند. روغنها میتوانند استنشاق شوند، خورده یا به طور موضعی مصرف گردند. وقتی روغن وارد تبخیر کننده میشود، اجزای بسیار ریز آن در هوا ناپدید و تنفس میشود. این سیستم در درمان بیماریهای دستگاه تنفس، آرامش اعصاب یا بهبود عفونتهای دستگاه تنفس مؤثر است. این روغنها میتوانند برای ماساژ، افشانه در حمام، مخلوط با آب و اسپری کردن آن در هوا یا روی پوست استفاده شوند. مصرف خوراکی آن تنها باید با نظارت یک رایحه درمان باشد. مصرف خوراکی روغنهای معطر میتواند مسموم کننده باشد. مقدار کمی (یک قاشق چایخوری) از اغلب روغنها میتواند کشنده باشد. رایحه درمانی به خصوص برای بیماریهای عفونی، حفظ تعادل هورمونی و بیماریهای مربوط به دستگاه عصبی و روانی مؤثر است.
تعادل انرژی
نصفالنهارها راههای نامرئی در سراسر بدن هستند که انرژی یا نیروهای حیاتی را در بدن انسان به جریان میاندازند. این راهها به اندامهای ویژهای متصل هستند که اگر انرژی آنها مسدود شود، بیمار میشوند. طب فشاری، چی گونگ، شیاتسو ، تای چی و قطبیت درمانی تکنیکهای گوناگونی هستند که جریان انرژی بدن را به حالت اولیه بر میگردانند. درمان طب فشاری در همان نقاط طب سوزنی انجام میشود، اما به جای سوزن از دستها و انگشتان استفاده میگردد. شیاتسو یک درمان ژاپنی و شکلی از طب فشاری است. چی گونگ که توسط میلیونها چینی تمرین میشود، ترکیبی از ورزش آرام و تکنیکهای تنفسی است که گردش انرژی را به حالت اولیه بر میگرداند. در ورای این روش این نظریه وجود دارد که انرژی یا نیروی حیاتی که در درون همه مواد وجود دارد دو جنبه دارد (yang , yin). وقتی جریان انرژی بین این دو حرکت متضاد از تعادل خارج شود بیماری (جسمانی یا احساسی) به وجود میآید. این روش در بیماریهای رودهای- معدهای، زخمها، آرتریت، فشار خون بالا و بیماری قلبی مفید است.
قطبیت درمانی: طرف راست بدن و سر قطب مثبت الکتریکی دارند، طرف چپ بدن و پاها قطب منفی داشته و نخاع خنثی است. پزشک با تماس اندکی بر روی نقاط ویژهای از بدن، جریان آزاد انرژی را تحریک کرده و فرایند شفا (درمان) را تسهیل میکند.
طب چینی
طب چینی یا طب سنتی چین هزاران سال قدمت دارد و یکی از سنتیترین روشهای درمان در دنیا است. قاعده کلی طب چینی اصل qi یا انرژی است که در طول نصفالنهارهایی نامریی، در سطح بدن و در بیناندامهای داخلی حرکت میکند. حفظ تعادل این انرژی برای سلامتی کامل بسیار دشوار است. برای یک پزشک طب چینی، بیماری نامشخص مقدم بر بیماری ظاهری است و شناسایی یک بیماری در حال تکوین تمرکز اصلی اوست و رویکرد قوی بالقوهای برای حفظ سلامتی است.
روشهای تشخیص از طریق مشاهده وضعیت ظاهری بیمار، رنگ چهره و زبان، بوی نفس، پوست، ترشحات و آهنگ و قدرت صدا میباشد. پرسشهایی درباره علائم، سابقه پزشکی، رژیم غذایی و شیوه زندگی پرسیده میشود. معاینه با دست شامل لمس نبض در شش محل مختلف در سه گودی هر مچ دست است. وقتی که تشخیص داده شد، درمان شامل یکی (یا بیشتر) از روشهای زیر است: طب سوزنی که جریان انرژیاندامهای تحت تأثیر قرار گرفته را از طریق تحریک با سوزن، دوباره برقرار میکند؛ گیاهان و ترکیبات گیاهی؛ تعدیل و تنظیم رژیم غذایی؛ ماساژ و درمان با دست و ورزشهای درمانی، به ویژه چی گونگ.
درمان ذهنی، جسمی
درمان ذهنی، جسمیشناسایی ارتباط بین ذهن و بدن است. افراد چگونه فکر و احساس میکنند؟ نگرش و عادات آنان عامل تعیین کننده سلامتی یا بیماری است. درمان ذهن- بدن شامل مراقبه و یوگا، باز خورد زیستی، تصویرسازی ذهنی و خواب درمانی است.
مراقبه مرحلهای از آرامش است. مراقبه میتواند سرعت ضربان قلب و سرعت تنفس را پایین آورد، میزان کورتیزول پلاسما (هورمون استرس)، را کاهش و امواج آلفای مغز را افزایش دهد. از تکنیک مراقبه در مراکز بالینی برای بهبود دستگاه ایمنی، کاهش استرس، کنترل درد، کاهش فشار خون، کاهش اضطراب و افسردگی و بهبود گردش خون استفاده میشود.
در بازخورد زیستی، بیماران همواره به تنظیم ناخودآگاه عملکرد بدنشان میاندیشند. بیش فعالی و مشکلات رفتاری کودکان، کنترل ضعیف عضلات، درد پشت، نشانگان temporomandibular مفاصل، آسیب عصب و مغز، فلج مغزی و بیخوابی، شرایطی هستند که به برنامه بازخورد زیستی پاسخ دادند.
تصویرسازی ذهنی به کاهش استرس، کاهش ضربان قلب و تحریک تولید سلولهای ایمنی کمک میکند.
مرحله خواب، یکی از مراحل آرامش است و فعالیت امواج آلفا و بتای مغز را افزایش میدهد. سیستم عصبی خودکار را کنترل و تغییراتی در تفکر و رفتار ایجاد میکند. اگر از خواب درمانی به صورت صحیح استفاده شود، میتوان آن را در شرایط گوناگونی از قبیل کاهش استرس، کاهش ضربان قلب، تولید مواد ضد درد هنگام جراحی، حمایت دستگاه ایمنی و درمان بیماریهای خواب و افسردگی به کار برد.
حرکت درمانی
تکنیک الکساندر، روش فلدن کرایس و رویکرد تراگر، موجب حرکت عضلات شده و انعطاف پذیری، تعادل و هماهنگی آنها بهبود مییابد و کشش عضلانی برطرف میشود. سطح انرژی افزایش و تنفس آسانتر و عمیقتر میشود. حرکت درمانی به خصوص برای پیشگیری از بیماری مؤثر است و تکنیکهای آن استرس، دردهای مزمن، بیماریهای عصبی- عضلانی (عصب و عضله)، عصبی- اسکلتی، مشکلات تنفسی و گوارشی را بهبود میبخشد.
کایروپراکتیک
کایروپراکتیک به معنای انجام درمان با دست، روشی است که پزشک کایروپراکتیک برای تنظیم عدم توازن ستون مهرهها و ملحقات آنها، از آن استفاده میکند. از کایروپراکتیک برای درمان مشکلات دستگاه عصبی- عضلانی- اسکلتی (عصب، عضله و اسکلت)، درد پشت و کمر، درد گردن و سر و مشکلات دستها و پاها، مفاصل و عضلات استفاده میشود. همچنین این درمان در بیماریهای دستگاه تنفس، سرماخوردگی، سینوزیت و آسم برونشیتی، بیماریهای معدی- رودهای، فشار خون بالا، ناراحتی قلبی، مشکلات قاعدگی و مشکلات احساسی مانند افسردگی و اسکیزوفرنی نیز مفید است.
هومیوپاتی
هومیوپاتی یک سیستم کامل مراقبت بهداشتی است که میتواند در محدوده گستردهای از بیماریها و اختلالات اثر درمانی داشته باشد. قاعده کلی هومیوپاتی، قانون مشابهت (مواد مشابه که در دوزهای زیاد علائم یک بیماری را ایجاد میکنند همان علائم را با استفاده از دوز کوچکی درمان میکنند) است. درمان هومیوپاتی فردی و خاص است. هومیوپاتی میتواند بسیاری از بیماریهای حاد و مزمن شامل آلرژیها، بیماریهای عروقی، اختلالات خود ایمنی، عفونتهای ویروسی و باکتریایی، آرتریت، آنفلوانزا، بیماری دستگاه تنفس، مشکلات بهداشتی زنانه (مثل مشکلات پیش از قاعدگی)، صرع، بیماریهای ذهنی و احساسی، بثورات پوستی و بیماری دستگاه گوارش را درمان کند. این درمان به ویژه برای کودکان در مواردی مانند عفونت گوش و مثانه، دندان درآوردن، قولنج، اسهال، بیش فعالی، مشکلات احساسی و عدم یادگیری مؤثر است. از جمله فواید آن برای زنان باردار و شیرده، ممانعت از انتقال عناصر سمی حاصل از داروهای معمول به جنین یا نوزاد است.
گیاه درمانی
تقریبا ۲۵ درصد از داروهای تجویز شده عصارهای از یک گیاه یا نمونه صنعتی آن را دارند. اگرچه این نمونههای مصنوعی سریع عمل کرده، وارد جریان خون میشوند و پاسخهای خوبی نیز میدهند، اما طول عمری کوتاه و اغلب اثرات جانبی سمی نیز دارند. آنها به آهستگی وارد جریان خون میشوند، زیرا بهترکیباتی خنثی متصل هستند که زمان بیشتری طول میکشد تا شکسته شوند. برای آنکه تأثیر گیاه به طورکامل مشاهده شود، روزها، هفتهها یا حتی ماهها زمان لازم است، ولی در مقایسه با داروهای معمول، نتایج حاصل از آن کیفیت و طول عمر بیشتری دارند. مدارک فراوانی فواید گیاهان را در انواع گستردهای از بیماریها (مانند عفونت دستگاه تنفسی، اختلالات معدی- رودهای، مشکلات پیش از قاعدگی، بیخوابی، بیماری قلبی و سرطان) در تقویت دستگاه ایمنی نشان میدهد.
بازتاب درمانی
در قسمتهایی از پاها نقاط بازتاب وجود دارد که با اجزای بدن در ارتباط است. با تحریک این نقاط، اجزای بدن نیز تحت تأثیر قرار میگیرند. وقتی که به پایانههای عصبی پاها فشار وارد میشود، طناب نخاعی و بخش حسی کورتکس مغز با ارسال پیام (توسط سیستم عصبی) به دیگر قسمتهای بدن پاسخ میدهد. به عنوان درمان فرعی در بیماریهایی مانند مشکلات پیش از قاعدگی، اضطراب، فشار خون بالا، استرس، سردرد و التهابات پوستی مفید است. اعتقاد بر این است که بازتاب درمانی، مکانیسم درمانی بدن را تحریک میکند.
مریم اسلامی کارشناس ارشد تغذیه
زیبــا شــو دات کام