درمان جوش با طب سنتی

بیماری‌های پوست یکی از مورد توجه‌ترین بیماری‌ها در بین بیشتر خانم‌ها و همچنین قشر جوان و نوجوان جامعه می‌باشد. یکی از شایع‌ترین مشکلات پوستی، جوش‌های پوستی می‌‌باشند. در این مقاله سعی بر آن داریم در ابتدا به بررسی تخصصی جوش از دیدگاه طب سنتی و سپس به روش‌های درمانی جوش‌ها از دیدگاه طب سنتی بپردازیم.

ماهیت جوش
از دیدگاه حکما پوست به عنوان یک اندام دفعی محسوب می‌‌شده است همچنین بدن دارای یک سری اعضای داخلی می‌‌باشد (اعضای داخلی بدن به اعضای رئیسه و اعضای غیر رئیسه تقسیم می‌‌شوند) و همه این اعضا از دیدگاه طب ایرانی دارای یک سری فضولات هستند که می‌‌بایست از طرق مختلف مانند مدفوع، عرق و یا ادرار دفع گردند. به همین دلیل اگر فردی دارای مشکلات داخلی باشد بطور مثال دارای یبوست باشد. راه دفعی ساده طبیعت (از راه مدفوع ) بسته شده است، در این زمان طبیعت بدن ما بدنبال راههایی دیگر برای دفع می‌‌رود و شاید بتواند مقدار کمی ‌‌از این دفعیات را از راه ادرار دفع کند اما به کرات دیده می‌‌شود افرادی که دارای یبوست می‌‌باشند به مشکلات پوستی نیز مبتلا می‌‌گردد و بنظر می‌‌رسد طبیعت دارد دفعیات را به سمت پوست منحرف می‌‌کند. پس ارتباط بین پوست و اعضا داخلی بدن مشخص است و ما می‌‌بایست جهت درمان، ابتدا اعضا داخلی را درمان کنیم، اگر فردی یبوست دارد ابتدا آن را بر طرف کرد، اگر فردی دچار اختلالات رحمی‌‌ و تخمدان مانند پی سی او باشد ابتدا می‌‌بایست به درمان اینها پرداخته شود و بالطبع پس از درمان این موارد، پوست به سلامت کامل خود خواهد رسید. دقیقا به همین دلیل می‌‌باشد که پزشکان پس از مشاهده اختلالات پوستی ابتدای امر به بررسی شرح حال اعضا داخلی بدن می‌‌پردازند. پس طبیب و درمانگری که می‌‌خواهد به درمان بیماری‌های پوستی بپردازد می‌‌بایست ابتدای امر به بررسی مسائل داخلی بدن بپردازد.

دفع ازطریق پوست
همانگونه که پیش از این نیز ذکر شد از دیدگاه حکما و طب سنتی پوست یک اندام دفعی می‌‌باشد که دارای روزنه‌هایی جهت دفع موادی رقیق، مانند عرق می‌‌باشد. همچنین علم نوین امروزی نیز این را می‌‌داند که بطور مثال عرق و چرک از طریق پوست دفع می‌‌گردد، اما آن ماده‌ای که می‌‌خواهد از راه پوست دفع گردد باید به قوام عرق برسد و غلظت خود را از دست بدهد و مانند عرق رقیق گردد تا بتواند از منافذ پوستی خارج گردد. جوش و محتویات داخلی جوش یک ماده غلیظ است، این ماده به سمت پوست می‌‌آید و میل به خارج شدن از پوست را دارد اما بین لایه‌های پوستی گیر می‌‌کند. این نظر کاملا مطابق با نظر حکما می‌‌باشد و آنها معتقد هستند که هرچه ماده جوش رقیق‌تر باشد به لایه‌های سطحی پوست نزدیک‌تر می‌‌شود ودفع آن راحت‌تر می‌‌گردد بطور مثال یک سری افراد دارای جوشهای سر سفید و یا سر سیاهی می‌‌باشند که این دسته جوش‌ها التهاب ندارند و با یک ماسک موضعی براحتی دفع می‌‌گردند. از طرف دیگر بعضی افراد گرفتار پدیده جوش هستند و جو‌ش‌های آنها دارای التهاب شدید و بعضا پس از رفع، اسکار (اثر) برروی پوست باقی می‌‌گذارد که این خود بیانگر این است که ماده جوش غلیظ است و بدن با اینکه خواسته که این ماده را از راه پوست دفع کند اما بدلیل غلظت بالای این ماده، در راه لایه‌های پوستی گیر کرده است.

ارتباط طبایع و جوشهای پوستی
دیدگاهی که امروزه در جامعه رواج دارد این است که افراد با طبع گرم‌، در صورتیکه از مواد غذایی با طبع گرم مانند عسل و خرما استفاده کنند دچار جوش‌های پوستی می‌‌گردند در صورتی‌که همین دسته افراد ممکن است دارای سردی غالب در بدن خود باشند که به علت عدم آگاهی از مزاج شناسی از آن آگاه نباشند. پس اینکه افرادی پس از خوردن مواد غذایی با طبع گرم دچار جوش‌های پوستی می‌‌شوند نمی‌‌توان دلیل بر این آن داشت که دارای مزاج‌های صفراوی و یا دموی هستند. نکته‌ای که وجود دارد این است که افرادی که دارای بلغم زیاد دربدن خود می‌‌باشند به علت برودت سرما، منافذ خروج مواد زائد پوست، بسته می‌‌شوند. این یک قانون کلی در طب سنتی است یعنی برودت بر کل بدن غالب می‌‌شود و حرارت در بدن این افراد حبس می‌‌گردد و این افراد احتقان حرارت پیدا می‌‌کنند (معمولاً این افراد کسانی هستند که اعلام می‌‌کنند درون بدنشان گرم اما دست و پاها‌یشان سرد است).این افراد سرمای زمستان را به سختی تحمل می‌‌کنند و در سرمای سخت دچار آسیب می‌‌شوند ولیکن با خوردن کوچکترین ماده گرمی‌‌دچار جوش می‌‌شوند. در این دسته افراد علت جوش سردی بدن است. در اینجا وظیفه طبیب و درمانگر طب سنتی و یا طب ایرانی این است که نسخه ای را بپیچد که ابتدا طرف را آرام آرام گرم کند تا سرمای غالب بدن از بین برود و منافذ پوستی باز شود. افراد تحت درمان ممکن است در ابتدا با افزایش تعداد جوش در سطح بدن خود مواجه شوند اما پس از گذشت مدتی اعلام خواهند کرد که احساس سرما می‌‌کنند و دیگر از آن حرارت درونی بدن خبری نخواهد بود. این یعنی بیمار روند درمان را طی کرده است و ما با باز کردن منافذ پوستی اسباب خروج گرما را از بدن بیمار فراهم کرده‌ایم. این فرد اکنون فردی سرمایی است که درون آن نیز سرد است. حال می‌‌بایست در ادامه روند درمان این افراد را آهسته آهسته گرم کنیم.

جوش دموی
در جامعه ما به علت پرخوری و رژیم نامناسب غذایی افراد بعضاً دچار جوش‌هایی می‌‌شوند که اصطلاحاً به آنها جوش دموی می‌‌گویند. افراد با جوش‌های دموی حجامت می‌‌شوند و به حجامت پاسخ خیلی خوبی می‌‌دهند. این نکته بسیار حائز اهمیت است که مبتلایان به جوش باید بدانند درمان جوش صرفاً حجامت نیست و حجامت تنها یک روش درمانی برای رفع جوش می‌‌باشد که حتما ‌‌باید با تجویز پزشک معالج انجام شود.

علت جوش از دیدگاه طب سنتی

در کتب مختلف طب سنتی و طب ایرانی از جوش بنام ورم نام برده شده است. ورم دارای انواع مختلفی می‌‌باشد که می‌‌تواند در نواحی مختلفی از بدن نمایان گردد. همچنین در طب سنتی طیف گسترده‌ای از نسخه‌های درمانی را جهت فرو نشاندن ورم بیان کرده‌اند. علت ورم را به اخلاط نسبت می‌‌دهند و علاوه بر این از دیدگاه طب ایرانی می‌‌تواند دارای علت‌های مختلف دیگری نیز باشد و دقیقا به همین دلیل است که برای همه ی افراد دارای جوش ما نمی‌‌توانیم از یک نسخه استفاده کنیم.

سته ضروریه
سته ضروریه ، اصول شش گانه عبور به سلامتی است که می‌‌بایست این اصول را جهت درمان در مورد افرادی که دچار جوش می‌‌باشند قدم به قدم پیش برد. درمان‌ها در این بین ساده اماکاربردی می‌‌باشند. اصول سته ضروریه اصولی می‌‌باشد که تمامی‌‌ پزشکان طب سنتی می‌‌بایست به آنها آگاه بوده و درمان‌های اختصاصی به روش طب سنتی هنمگی می‌‌بایست بر مبنای این اصول باشد. اصول سته ضروریه اصولی ششگانه می‌‌باشد که نتیجه آن حفظ و باز گردانی سلامتی است. این اصول شامل عواملی است که بدون آنها نه تنها سلامتی ، بلکه حیات میسر نیست. جالینوس می‌‌فرماید: اگر سته ضروریه، کمیت و کیفیتش آنطور که شایسته است و در حداعتدال حفظ شود، اسباب سلامتی هستند. سته ضروریه شامل این شش امر است: هوا و هر آنچه که بدان تعلق دارد، خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها و زیر مجموعه‌هایش مانند انواع غذاها، رعایت ترتیب در خوردن غذا و… حرکت و سکون نفسانی و آنچه که در آن بحث می‌‌شود مانند غضب، شادی، ترس، غم و…، حرکت و سکون بدنی و مباحث مرتبط با آن، خواب و بیداری و در آخر احتباس و استفراغ و مباحثی که در آن مطرح می‌‌شود مانند جماع و حیض. حال می‌‌خواهیم این اصول را برای فردی که دچار جوش است پیاده کنیم.

هوا
بحث هوا و تغییر مکان یک بحث کاربردی درمانی نمی‌‌باشد. زیراکه، بطور مثال اگر فردی دچار جوش باشد ما نمی‌‌توانیم به آن تغییر مکان را به عنوان یک روش درمانی توصیه کنیم اما به عنوان یک نسخه مکمل درمانی ساده و کاربردی می‌‌توانیم از تجویز یک بخور ساده استفاده کنیم که ترجیحاَ بخور آویشن و بابونه در مخلوط آب و گلاب بسیار موثر است. یک قاشق غذاخوری پودر آویشن، یک قاشق غذاخوری پودر بابونه را در یک لیتر آب به اضافه ۲۰۰ سی سی گلاب می‌‌ریزیم و دمای مایع را به دمای جوش می‌‌رسانیم. این عمل می‌‌تواند در هر ظرفی که بتواند آب را به دمای جوش برساند مانند یک قابلمه ساده انجام شود. هنگامی‌که دمای آب به دمای جوش رسید طبق روش سنتی با استفاده از یک حوله ۱۵ دقیقه این بخور را استنشاق کرد. بابونه بخاطر خاصیت روشن کنندگی و خاصیت تحلیلی که دارد جوش‌های سرسفید و سرسیاه را از بین می‌‌برد و بعضا دیده می‌‌شود که جوش‌ها را باز می‌‌کند و تخلیه جوش راحت‌تر صورت می‌‌گیرد. ممکن است در ابتدا فرد احساس کند که رنگ جوش گرایش به قرمزی پیدا کرده است که این مسئله طبیعی می‌‌باشد و منجر به باز شدن جوش و تخلیه مواد درون جوش می‌‌گردد. اکثر افراد دارای پوست چرب می‌‌باشند، این دسته افراد از بخور بسیار احساس خوبی دارند اما اگر کسی دارای پوست خشکی می‌‌باشد باید به این نکته توجه کند که بخور مقداری پوست راخشک می‌‌کند. این قبیل افراد باید پس از بخور از یک مرطوب کننده مناسب استفاده کنند که درحقیقت با این کار هم از فواید بخور بهره‌مند می‌‌گردند و هم اینکه رطوبت را به پوست خود می‌‌بخشند. دلیل این امر این می‌‌باشد که پس از بخور منافذ پوست باز می‌‌گردد و پوست جذب بهتری برای رطوبت خواهد داشت.

تغذیه

یک بحث مهم و اساسی در زمینه جوش است و زمینه درمانی گسترده ای را برای پزشک معالج باز می‌‌کند. باید توجه شود که جوش یک بحث طولانی مدت است و اکثر بیماران مراجعه کننده به این مسئله اشاره دارند که یکی دو سال است اسیر جوش هستند و معمولا آخرین روش درمانی را که برای رفع و درمان جوش‌های خود انتخاب می‌‌کنند طب سنتی و یا طب ایرانی است. در بحث غذا درمانگر می‌‌بایست با اصلاح رژیم غذایی بیمار شرایطی را فراهم آورد که خیال بیمار را برای همیشه از عارضه جوش آسوده کند اما این کار باید آرام آرام صورت گیرد. معمولا افرادی که دارای تعداد زیادی جوش هستند دچار پرخوری می‌‌باشند و این افراد گرایش زیادی به گوشت و شیرینی جات دارند. در مانگر می‌‌بایست به عنوان توصیه از بیمار بخواهد که میزان مصرف گوشت و شیرینی جات را کاهش دهد. توصیه می‌شود که یک روز در هفته آش گشنیز ( گشنیز طبع سرد و خشک دارد، و التهاب پوست را می‌‌گیرد) درست کرده و میل نمایند (در این آش از گوشت و مرغ نباید استفاده کرد و می‌‌بایست آن را با گشنیز زیاد، درست کرده و مواد دیگری مانند شنبلیله، تره، جعفری و با توجه به فصل سال از برگ چغندر و یا برگ اسفناج نیز استفاده شود). همچنین چون از این آش به عنوان یک وعده غذایی استفاده می‌‌شود می‌‌توان مقداری برنج نیز به آن افزود. بیمار یک روز در هفته را می‌‌بایست به عنوان روز رژیم خود انتخاب کرده و در آن روز یک پیاله از این آش را به عنوان صبحانه، یک پیاله میان وعده، یک پیاله نهار، یک پیاله عصرانه و یک پیاله به عنوان شام میل نماید. این عمل و این رژیم غذایی باعث پاکسازی روده می‌‌گردد.پس از پاکسازی روده، طبق قانون خلا، مواد می‌‌توانند از سایر سطوح به سمت روده کشیده شوند یعنی طبیعتی که مواد را دارد به سمت پوست دفع می‌‌کند (و جوش ایجاد می‌‌شود) حال مواد را به سمت روده دفع می‌‌کند. این دسته افراد پس از مدتی آش را به عنوان یک رژیم غذایی می‌‌پذیرند و از این سبک زندگی و طبعات مفید درمانی پس از آن لذت خواهند برد.

خواب و بیداری
در مبحث خواب مهمترین نکته‌ای که باید در مورد افراد دارای جوش لحاظ شود میزان خواب کافی است و این دسته افراد می‌‌بایست موقع طلوع آفتاب بیدار شوند. برای اغلب خانم‌ها رنگ چهره بسیار مهم است، این دسته از خانم‌ها باید به این نکته توجه کنند زمانی که صبح می‌‌شود و هنگام طلوع آفتاب روح انسان چون از جنس نور است به سطح بدن می‌‌آید و سفارش بسیار شده است که انسان در این زمان از خواب بیدار شود و افرادی که در این زمان بیدار می‌‌شوند معمولا افرادی هستند که برق چشم زیادی دارند، عدم خواب در زمان مناسب و به میزان کافی منجر به حس کسالت در طی روز می‌‌گردد .به این دسته افراد توصیه می‌‌گردد تا به آرامی‌‌به اصلاح عادت خواب خود بپردازند. توصیه می‌‌گردد شب‌ها پیش از خواب مقداری کاهو میل گردد چون با خوردن کاهو خون انسان خوشرنگ می‌‌گردد (کاهو مرقق است و سبب رقیق شدن خون می‌‌گردد). کاهو می‌‌تواند در قالب یک سالاد کاهو میل شود. این سالاد شامل مقدار زیادی کاهو، هویج پخته رنده شده، مقداری پودر نعناع ، مقداری پودر سیر، دو قاشق غذاخوری روغن زیتون و اگر می‌‌خواهید حالت رژیمی ‌‌نیز به این سالاد بدهید بهتر است تکه‌های نان جو نیز به آن اضافه کنید.

احتباس ،یبوست و استفراغ
جهت درمان جوش این قبیل افراد ‌‌باید ابتدا اجابت مزاج سهل صورت گیرد. توصیه می‌‌گردد صبح‌ها یک قاشق غذاخوری خاکشیر در یک فنجان آب داغ به صورت ناشتا میل گردد. این سبب اجابت مزاج و خوشرنگی رنگ پوست می‌‌گردد و همچنین می‌‌تواند مواد زائد تجمع یافته در زیر پوست را به سمت بیرون بکشد.

ماسک‌هایی برای پوست‌های جوش‌دار
اسپری گلاب: یکی از ساده‌ترین و در دسترس‌ترین ماسک‌ها اسپری گلاب است.گلاب منافذ پوستی را می‌‌بندد، از شل بودن و افتادگی پوست جلوگیری می‌‌کند و هم اینکه نمی‌‌گذارد پوست دوباره دچار جوش گردد. اسپری گلاب از آن جهت که گلاب قابض است برای درمان منافذ باز پوستی بسیار کارا می‌‌باشد.
ماسک شوید و بابونه: یک قاشق غذاخوری از شوید و بابونه را در یک لیوان آب دم گردد و بعد این را صاف کرده و روزی دو سه بار پوست را با این مایع شستشو دهد. این ماسک بیشتر برای جوش‌های سرسفید و سرسیاهی که هنوز عمیق و فراگیر بر روی سطح پوست نشده‌اند، توصیه می‌‌گردد.
ضماد آرد گندم و سکنجبین: قطره قطره سنکنجبین ( در صورت نبودن سکنجبین از سرکه می‌‌توان استفاده کرد اما سرکه را می‌‌بایست با آب مخلوط کرده چون ضماد با سرکه خالص بسیار تند و تیز می‌‌شود) را بر روی پودر آرد گندم اضافه کرده تا حدی که به قوام ماسک برسد. این ماسک را می‌‌توان برای پوستی استفاده کرد که خیلی التهاب ندارد.
ضماد حنا: برای افرادی که پوست آنها دارای التهاب می‌‌باشد یک توصیه ساده این است که حنای بی‌رنگ را تهیه کرده و به آن روغن زیتون را قطره قطره اضافه کرده تا به قوام ماسک برسد و این را بر روی نواحی دارای جوش‌های قرمز رنگ بگذارند. توصیه کلی در استفاده از ماسک‌ها این است که جهت جلوگیری از بروز هرگونه آلرژی پوستی بهتر است پیش از استفاده از ماسک‌ها افراد آنها را بر روی پوست نواحی دست و بازوی خود تست کنند.

ورزش
اگر فردی که دچار جوش است جوان است و از نیرو وانرژی کافی نیز برخوردار می‌‌باشد بهتر است یک رژیمی‌‌ورزشی مناسب را برای خود انتخاب و به آن عمل کند. برای درمان جوش ما نیازمند ورزشی هستیم که نفس انسان به شماره بیافتد، صورت فرد سرخ رنگ شود و فرد عرق کند. این عرق سبب بالا بردن حرارت بدن شده و ماده زائد تجمع یافته زیر لایه‌های زیرین پوست (ماده جوش) پخته شده و چون نزدیک به سطح پوست است از طریق پوست دفع می‌‌گردد لذا به افرادی که دارای جوش‌های بزرگی می‌‌باشند می‌‌توان توصیه کرد که جهت درمان جوش‌های خود از سونا استفاده کنند. این نکته قابل ذکر است که پیاده‌روی به عنوان یک ورزش برای درمان جوش از دیدگاه طب سنتی پذیرفته نیست.

شل بودن پوست و لک‌های پوستی
درمان بسیار ساده اما در عین حال بسیار عملی برای این موارد استفاده از لایه‌ بردارهای طبیعی مانند آرد باقالی می‌‌باشد. قطره قطره شیر را به یک قاشق مرباخوری آرد باقالی به همراه نصف قاشق غذاخوری پودر کتیرا اضافه کنید. زمانی‌که به قوام یک ماسک رسید این ماسک را بر روی تمام نواحی لک‌دار بگذارید. این کار باید از زمان کم مانند ۱۰ دقیقه شروع گردد و به مرور زمان، زمان ماسک‌گذاری افزایش یابد تا حدود ۳۰ دقیقه برسد. بهتر است در مدت زمانی که پوست توسط ماسک پوشیده شده است جهت بهتر عمل کردن کتیرا پوست توسط یک پنبه آغشته به آب گرم مرطوب شود. پس از مدت زمان ماسک‌گذاری پوست می‌‌بایست با شیر یا آب گرم شسته شود. به مرور زمان شاهد از بین رفتن لکه‌های پوستی و قوام پیدا کردن پوست خواهیم بود.

مسعود رضوانی کارشناس ارشد گیاهان دارویی

زیبــاشــو دات کام